De ruimtes van het uitvaartcentrum zijn behangen met grote fotoprints van de Amsterdamse binnenstad. De ruimtes van het uitvaartcentrum zijn behangen met grote fotoprints van de Amsterdamse binnenstad.

Tot Zover

Van multicultureel naar multifunctioneel

Met veel tamtam opende vijf jaar geleden het eerste Nederlandse multiculturele uitvaartcentrum in Amsterdam Zuidoost. Het loopt goed. Maar wat is er over van alle multiculturele uitgangspunten en ambities?

Tekst: Laura Cramwinckel

Een innovatief ontwerp gericht op een 24/7 dienstverlening voor de superdiverse bevolking van de Bijlmer, zo was het door initiatiefnemer Yarden bedacht. Het tekentafelplan was om zoveel mogelijk groepen te faciliteren bij afscheid: Ghanezen, Afro-Surinamers, Antillianen, Surinaamse hindoes, moslims, etc.

De totstandkoming bleek vol culturele onbeholpenheid, wrijvende perspectieven, verdienmodellen, goede bedoelingen en opmerkelijk zelfinzicht: ‘Tot nu toe regelen al die culturen het prima zelf. Ze hebben ons helemaal niet nodig,’ aldus de projectleider in Dealing with Death, de prijswinnende docu over het project.

In het in 2020 opgeleverde uitvaartcentrum was het mogelijk om zelf te koken of een 24-uurswake te houden. Er kwamen speciale voorzieningen, zoals een rituele bewassingsruimte en extra grote toiletten voor de grote gewaden en hoofddeksels die sommige vrouwen dragen bij een uitvaart. En in de grote zaal konden wel 400 mensen.

Couleur locale
Toen ik er vorig jaar was oogde de kast met opgerolde gebedskleedjes prachtig, maar ook ongebruikt. De gemeenschappelijke keuken? Bleek al snel omgebouwd tot voorraadhok. Catering is inmiddels uitsluitend af te nemen via het uitvaartcentrum zelf, al staan er wel broodjes bakkeljauw op het menu. Qua aankleding ogen de ruimtes neutraal en functioneel. De kleurrijke stoffen die eerder de plafonds sierden zijn weg. Nu hangen er grote fotoprints van de Amsterdamse binnenstad en zijn de opbaarkamers vernoemd naar toeristisch Amsterdam (Rijksmuseum, grachten, etc.). De couleur locale uit Zuidoost is ver weg. Slaat nieuwe eigenaar DELA de plank mis of is het gewoonweg voortschrijdend inzicht?

Yvon van der Pijl, hoofddocent culturele antropologie aan de Universiteit Utrecht, publiceerde in 2017 een verslag naar de ontwikkeling van dit uitvaartcentrum ‘voor alle culturen’. Kritisch beschouwde ze de multiculturele blik van de witte opdrachtgever, die ondanks de nodige inspanningen vaak bleef steken in homogeen hokjesdenken. Ze betoogde dat het hanteren van een vast ‘receptenboek’ met groepsgebonden afscheidsrituelen de culturele dynamiek en rituele creativiteit ontkent. Pragmatische keuzes en verpersoonlijking zien we immers bij alle uitvaarten, dus ook bij een Afro-Surinaams of Ghanees afscheid. Multifunctionalisme leek Van der Pijl een effectievere diversiteitsbenadering.

DELA bedient klanten uit de hele stad, inclusief de witte Nederlander die bij Yarden uit beeld was verdwenen. Wellicht vormen de grachtengordelbeelden in het pand een gedeelde identiteit die alle Amsterdammers bindt? Hoe dan ook, zowel afscheid als diversiteit worden er volop gevierd.

 

Elke twee maanden interviewt Laura Cramwinckel, projectleider Funeraire Academie, een Nederlandse of buitenlandse doodsonderzoeker over zijn of haar vakgebied. De tekst verschijnt tevens in de rubriek Funerair Onderzoek van Brancheblad Uitvaartzorg.

Academic Death Quotes

“De fixatie op groepen en de daaropvolgende reïficatie van culturele (etnische, religieuze, nationale) verschillen vormt Yarden's multiculturele blik naar anders-zijn in de Nederlandse samenleving en, in het bijzonder, de stervenszorg in Nederland.”

Yvon van der Pijl (2017) The birth of a multicultural funeral home. Death Studies, Vol.41, no.1, 42-50

“Recepten veranderen, net als culturen, gewoonten en rituelen. De “traditionele maaltijd” is dan ook verrassend vaak een mix van “oude” en “nieuwe” culturele ingrediënten wat ook geldt voor de Nederlandse uitvaartpraktijk als geheel.”

Yvon van der Pijl (2017) The birth of a multicultural funeral home. Death Studies, Vol.41, no.1, 42-50

Lees meer