Tot Zover

Tekst: Wouter van Aaken

Op de bijeenkomsten van de European Federation for Funeral Services (EFFS) is hij vaak met zijn Noorse collega Gunnar te vinden waarbij ik me altijd afvraag welke taal ze gebruiken als ze met elkaar praten. "Ik praat Zweeds en Gunnar Noors en dan verstaan we elkaar," vertelt Ulf me. Hij vertegenwoordigt als associate director de SVERIGES BEGRAVNINGSBYRÅERS FÖRBUND ook wel bekend als Memento. Hij neemt me mee in de Zweedse uitvaartsector waar geldt: we nemen de tijd, maar met steeds minder mensen.

Wanneer iemand overlijdt, blijft het lichaam over het algemeen lang in het ziekenhuismortuarium. Vervolgens duurt het gemiddeld 15 dagen voordat de overledene in een kist ligt. Rouwbezoek is schaars. Slechts 20% van de mensen wil de overledene nog even zien. En ook dat bezoek is voor Nederlandse begrippen kort, gemiddeld 10 tot 15 minuten.  

Een intiem gebeuren?

81% van de overledene wordt gecremeerd. Ulf: "Zweden heeft al lang de traditie van veel crematies. In 1979 werd ook al 50% van de mensen gecremeerd". De afscheidsceremonie vindt gemiddeld 23 dagen na overlijden plaats. Vaak in een crematorium maar bij meer dan 40% van de uitvaarten in de kerk. Hierbij is een aparte trend te zien: de laatste 25 jaar is het aantal mensen dat een uitvaart bezoekt gehalveerd. Van gemiddeld 49 in 1993 naar 24 nu. Ulf: "Mensen hebben steeds minder tijd om naar een uitvaart van anderen te gaan. Het is ook een reflectie van de veranderende sociale structuur; we zijn steeds meer tijd gaan besteden aan de opvoeding van onze kinderen en hebben minder tijd voor anderen."

Detail: bij een uitvaartplechtigheid is de volgorde van afscheid nemen tegengesteld aan de Nederlandse. De meest directe familie neemt als eerst afscheid. 7% van de overledenen krijgt een directe crematie, dus zonder ceremonie. Dit percentage neemt ieder jaar toe.

Na de crematie laat de helft van de mensen de as uitstrooien in zogenaamde memorial gardens. De nabestaanden zijn hier zelf niet bij aanwezig. Langzaamaan neemt dit percentage af; steeds meer mensen zoeken een minder anoniem alternatief en laten de urn begraven. Het is in Zweden niet toegestaan om de as mee naar huis te nemen.

Uitvaartbelasting

Zweden zijn vanuit de overheid verzekerd voor het grootste deel van hun uitvaartkosten. Jaarlijks betaalt elke Zweed hiervoor €74 uitvaartbelasting. Dit dekt de crematie of begrafenis en de verzorging en verblijf in het mortuarium. De kist, bloemen, koffie en regelkosten moeten wel door de nabestaanden worden betaald. Dit brengt de gemiddelde kosten op €2700 per uitvaart.

Uitvaartsector

Jaarlijks overlijden in Zweden ongeveer 90.000 mensen. De Zweedse uitvaartsector bestaat uit twee hele grote blokken: de private uitvaartondernemingen van Ulfs' Memento (50%) en het coöperatieve Fonus (27%). Net als in Nederland komen er ook steeds meer eenpitters. Wel in een veel lager tempo: twaalf per jaar. Competitie vind vooral plaats op kwaliteit en goede beschikbaarheid. 

300 van de 400 bij Memento aangesloten uitvaartbedrijven bieden de mogelijkheid om ook digitaal zaken te bestellen. Hierbij hebben verschillende bedrijven ’s nachts en in het weekend andere sites die maken dat de dienstverlening online beter door kan lopen.

Zweden is een interessant land om te blijven volgen. De gebruiken lijken voor ons wat afstandelijk maar het is wel een land dat volop in ontwikkeling is.

Wouter van Aaken zit namens branchevereniging BGNU in de European Federation for Funeral Services (EFFS), voor Europese samenwerking en kennisdeling.