'Strike a pose’ in een doodskist, man met Nederlandse strik op hoofd tijdens Tot Zover x Museumnacht 2023 'Strike a pose’ in een doodskist, man met Nederlandse strik op hoofd tijdens Tot Zover x Museumnacht 2023

Tot Zover

Levensstijl = doodstijl?

De Funeraire Academie is vorig jaar een driejarig onderzoeksproject gestart dat Nederlandse doodstijlen in kaart brengt: Mors Neerlandica. Wat typeert onze huidige omgang met de dood, wat is nu werkelijk anders dan vroeger?

Tekst: Laura Cramwinckel

In 2015 publiceerde Douglas J. Davies, dé internationale autoriteit op het terrein van doodstudies, het boek Mors Britannica, dat een grondige blik werpt op de doodscultuur in Engeland. Voor het duiden van de shift van traditionele, kerkelijke uitvaartcultuur naar seculiere, persoonlijke afscheidsbeleving propageerde hij een samensmelting van levensstijl en doodstijl.

Consumptie en culturele patronen

Martin Hoondert, nieuwbakken voorzitter van de Funeraire Academie, vindt het een mooi perspectief om levensstijlen aan doodstijlen te verbinden. “Doodstijl is een beetje een woordspel, maar de wijze waarop we ons leven inrichten (lifestyle) zien we terug in de manieren waarop we omgaan met sterven en dood. Dat heeft veel uiterlijke en consumptieve kanten, maar ook ideologische kanten zoals duurzaamheid.”

Hij gaat nog een stap verder: “Diepe culturele patronen weerspiegelen zich in de omgang met de dood, bijvoorbeeld de veranderende ideeën en waarnemingen van ‘presentie’: wat is een mens als hij/zij/hen eeuwig aanwezig blijft als metadata in het archief van internet? Dit kan zich uiten in onverschilligheid ten aanzien van de dood. Of de behoefte aan schaalverkleining als reactie op globalisering en toenemende diversiteit, dat zich uit in besloten afscheidsdiensten in kleine kring.”

Onderzoeksproject

Hoondert is universitair hoofddocent rituele studies aan de Universiteit van Tilburg. Ook zijn emeritus-collega Paul Post en Yvon van der Pijl, universitair hoofddocent culturele antropologie aan de Universiteit Utrecht, werken mee aan het project, net als Nicoline Zemering, directeur van Begraafplaats Rhijnhof in Leiden.

In het onderzoeksproject van de Funeraire Academie wordt de dood beschouwd als een gefaseerd proces vóór het overlijden (denk aan nieuwe vormen van omgaan met sterfelijkheid, ageing, doodseducatie, doula’s, euthanasie en voltooid leven, ritualisering van het stervensproces, palliatieve trajecten en hospices), de fase van afscheid en uitvaart (nieuwe rituelen, persoonlijke uitvaart, natuurbegraven, resomeren, composteren/veraarden) en de fase van rouw, gedenken en herinneren.

Contact over Mors Neerlandica? Mail m.j.m.hoondert@tilburguniversity.edu

Elke twee maanden interviewt Laura Cramwinckel, projectleider Funeraire Academie, een Nederlandse of buitenlandse doodsonderzoeker over zijn of haar vakgebied. De tekst verschijnt tevens in de rubriek Funerair Onderzoek van Brancheblad Uitvaartzorg.

Academic Death Quotes

“Nederlanders zijn qua doodstijl beter in uitvaren dan rouwen. Omgaan met een collega die rouwt bijvoorbeeld – we zijn er in Nederland niet echt goed in.”

Dr. Martin Hoondert, lid redactieteam Mors Neerlandica – over doodstijlen in Nederland

“Het is onmogelijk om de dood, rouw en de bijbehorende sociale rituele handelingen, zowel seculier als religieus, alleen door middel van de sociale theorie te begrijpen. Naast de sociale theorie kunnen onderzoekers en geïnteresseerden niet voorbijgaan aan de diversiteit van de Britse volkeren, omdat hun verschillende levensstijlen uiteindelijk zullen leiden tot verschillende doodstijlen."

Douglas J. Davis (2015) Mors Britannica: lifestyle and death-style in Britain today, Oxford, UK, Oxford University Press, p. 373

Lees meer