Uitvaartspeelgoed van Playmobil_special edit in de collectie van Museum Tot Zover Uitvaartspeelgoed van Playmobil_special edit in de collectie van Museum Tot Zover

Tot Zover

Funerair onderzoek door Martin Hoondert

Wat maakt een goede uitvaart? Martin Hoondert onderzoekt uitvaartrituelen en organiseert voor de Funeraire Academie ‘uitvaartlaboratoria’. De klant is koning maar die ‘koning’ kan wel enige hulp gebruiken.

Martin Hoondert (52) is programmadirecteur en docent Culture Studies aan de Universiteit van Tilburg. Hij onderzoekt zowel de ontwikkeling van persoonlijke uitvaartrituelen als collectieve herinneringspraktijken bij grootschalige rampen. Hoondert ziet een duidelijk verband met de consumptiemaatschappij. “Het dodenritueel ontwikkelt zich in het spanningsveld van de veelheid aangeboden producten en diensten, en de wensen van de klant anderzijds. Terugblikkend kunnen we hierin culturele patronen ontdekken, death mentalities.”

Goed afscheid

Hoondert ontmoet tijdens zijn onderzoek veel geëngageerde professionals die zich met hart en ziel inzetten om hun werk zo goed mogelijk te doen en de klant van dienst te zijn. Maar wat is een goed afscheid?  Daarover lopen  de meningen uiteen. Vorig jaar organiseerde hij met collega Janieke Bruin een ‘uitvaartlaboratorium’. “Met uitvaartondernemers, ritueelbegeleiders en crematoriummedewerkers speelden we een uitvaart na – volgens een reëel script en in de aula van een crematorium. Vervolgens gingen we daarover in gesprek. Het was heel leerzaam om elkaars visie te horen en vooral ook om te merken wat de verschillen zijn tussen de diverse professionals. De ritueelbegeleiders waren sterk gericht op de inhoud van de uitvaart, terwijl de uitvaartondernemers ook oog hadden voor de aankleding en het ‘strakke’ verloop. De crematoriummedewerkers waren vooral gericht op kwaliteit van geluid en licht. De ritueelbegeleiders vonden de ‘gespeelde’ uitvaart inhoudelijk niet erg sterk, terwijl de crematoriummedewerkers aangaven dat zij dergelijke uitvaarten dag in dag uit tegenkomen. Die discrepantie is natuurlijk interessant.”

Vertrouw op eigen expertise

Hoondert stelt: breng in de omgang met nabestaanden vooral ook je eigen expertise in. “De slogan dat de klant koning is klopt, maar die ‘koning’ kan wel enige hulp gebruiken. Met andere woorden: wees niet bang om bij te sturen als dat nodig is voor een goed uitvaartritueel en een gezond rouwproces.”

Uitvaartlabs 2020

Komend najaar zal onder de vlag van Funeraire Academie nog twee keer een uitvaartlaboratorium worden georganiseerd, als ‘plaatsen van oefening en uitwisseling’ voor professionals. De inzichten van het uitvaartlaboratorium worden verwerkt in het Handboek crematierituelen.

Elke twee maanden interviewt Laura Cramwinckel, werkzaam bij Tot Zover en projectleider Funeraire Academie, een Nederlandse onderzoeker over zijn of haar vakgebied. Ditmaal rondom het thema 'de consument en de uitvaartbranche'. De tekst verschijnt tevens in de rubriek Funerair Onderzoek van Brancheblad Uitvaartzorg, BU-02 april 2020.

Academic Death Quotes

“De uitvaart is geen gewoon consumptieproduct. In plaats van vrije gedragskeuze is er sprake van dwang naar omstandigheid - met een waaier aan commerciële en relationele beslissingen.”
Isabelle Szmigin, Louise Canning, Sociological Ambivalence and Funeral Consumption in Sociology (2015), 49 (4) pp. 748–763

“Nabestaanden maken actieve keuzes – afhankelijk van ongelijke middelen – uit een reeks van producten en diensten om troost te bewerkstelligen. Schaalgrootte legt het daarbij af tegen aandacht en het individuele.”
Julie Rugg Consolation, Individuation and Consumption: Towards A Theory of Cyclicality in English Funerary Practice, Cultural and Social History (2018), 15 (1) pp. 61-78

 

Lees meer