
Tot Zover
Kwaadaardig mooi
We worden omringd door beelden van het fitte lijf. Supergezond is de norm en het zieke lichaam verbergen we. Aan haaruitval, wildgroei en aftakeling zit nu eenmaal weinig glamour. In de tentoonstelling Kwaadaardig mooi geven kunstenaars vorm aan hun ervaringen met kanker. Zit er iets moois in het uitbeelden van hun ervaringen? Iets dat ons kan sterken?
e-ticketsUPDATE | Wegens succes is de expositie verlengd tot 16 april 2023. Meta blokkeert echter de advertentiecampagne. Lees meer.
Impact
Kanker raakt ons allemaal. Jaarlijks overlijden er 45.000 Nederlanders aan kanker, waardoor het de meest prominente doodsoorzaak is. Eén op de drie Nederlanders zal ooit in zijn leven kanker krijgen. Nog veel meer mensen kennen iemand met de ziekte van nabij. De impact op de patiënt en zijn omgeving is gigantisch. De verbeelding van deze impact bereikt ons echter zelden.
Leven en lijden
Zeven gerenommeerde Nederlandse kunstenaars nemen hun eigen ervaringen als uitgangspunt. Ze hebben zelf kanker (gehad), of het betrof hun partner of gezinslid. Met verschillende media brengen ze een veelheid aan verhalen in beeld. We leren over hun verdriet en hun worstelingen. We kijken mee naar het proces dat is ondergaan, naar de existentiële vragen die naar boven kwamen.
Haar, diorama, koningskind
Kim Tieleman toont onder meer de plukjes haar die haar hoofd in elf dagen tijd verlieten. Het werd een aangrijpende installatie van 124 foto’s aan de wand in een strak grid. Een paar jaar later maakt ze 'Hope', een intiem en buitengewoon esthetisch videowerk van haar borst-reconstructie. Ze verbeeldt zowel haar fysieke als mentale transformatie tijdens de kankerbehandeling, en daarna. In een diorama met een dromerig beeld reflecteert Wout Herfkens op het overlijden van zijn broer, die zich tijdens zijn ziekte nauwelijks in de kaart liet kijken. En Rinke Nijburg maakte schilderijtjes met een koningskind dat neerkijkt op figuren met grote tumoren, als onderdeel van oeuvre van de fictieve persoon A.K. Wordt hier iets bezworen?

GROEIPIJN
“Onder het pseudoniem A.K. (1914-2010) werk ik sinds een jaar of vier aan het schilderkunstige oeuvre van een inmiddels overleden dame. Onduidelijk is of A. zelf kanker heeft gehad of dat er in haar omgeving mensen zijn geweest die aan de ziekte leden."
De bovenste helft van elk paneel toont een kind in een koningsmantel met kraag en een kroon op het hoofd. De onderste helft van het beeld is steeds gereserveerd voor een tragische figuur met de meest akelige tumoren. Het koningskind kijkt neer op de zieken, wat in de lijn is met het fenomeen ex voto. Onduidelijk is echter of het hier gaat om wonderbaarlijke genezingen of slechts om een erbarmen van het kind met de zieken.
Beeld van kanker
Tot Zover doorbreekt het stilzwijgen van de beeldende kunst over kanker. Door intieme en normaal gesproken onzichtbare verhalen te laten zien, draagt Kwaadaardig mooi bij aan de emancipatie van het zieke lichaam. Een kleine aanpassing van het collectieve beeld dat men van kanker en de kankerpatiënt heeft. Of zijn we zelfs bang om nieuwsgierig te zijn?
Deelnemende kunstenaars
Esther van Casteren, Sylvia Evers, Niels Helmink, Wout Herfkens, Sonja Hillen, Rinke Nijburg, Kim Tieleman
Colofon
Concept en samenstelling: Sonja Hillen en Kim Tieleman
Eindverantwoording: Guus Sluiter
Tentoonstellingsvormgeving: Laura Cramwinckel
Inrichting: Jeroen Bijl / Studio Bijlbuschman
Zaalteksten en licht: Guus Sluiter, Laura Cramwinckel
Audiotour en artwork: Laura Cramwinckel
Marketing en Communicatie: Lizz Heijn
Recensies:
https://www.mistermotley.nl/transformatie-en-verwerking-in-museum-tot-zover/
https://www.parool.nl/kunst-media/kankerrollercoaster-verbeeld-met-zwart-garen~b278a41b/
'Het zieke lijf verdient óók een plek in de spotlights' in: De Gelderlander, 29 november 2022
Over de samenstellers
Kunstenaar Sonja Hillen probeert al tien jaar een tentoonstelling over kanker te organiseren. Musea en presentatieinstellingen waren er huiverig voor, tot ze samen met fotograaf Kim Tieleman aanklopte bij Museum Tot Zover. Het nationale museum over leven en dood vliegt moeilijke onderwerpen immers wel vaker aan met mooie kunst.
Sonja Hillen (1964) studeerde van 1999-2004 aan de Nieuwe Akademie in Utrecht. De rode draad in haar werk is het leven en hoe daar mee om te gaan. Ze beeld ingrijpende gebeurtenissen uit, zoals moederschap, ziekte en rouw. Zowel haar echtgenoot als broer kregen kanker. De één leefde door, de ander stierf. Hillens werk is arbeidsintensief en vergt veel geduld. Maar ze houdt er van om door het borduren het leven te vertragen.
Kim Tieleman (1982) studeerde aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Haar langlopende projecten beginnen meestal met een persoonlijke ervaring. Fotografie is voor haar een manier om inzicht te krijgen in de tijdelijke aard van het leven. Haar werk is gecentreerd rond de thema’s verandering, tijd en sterfelijkheid. Het project 'In between time' is ontstaan vanaf het moment dat bij haar op 32-jarige leeftijd de diagnose borstkanker werd vastgesteld.