Tot Zover

Wie doet dit belangrijke werk?

Even voorstellen: Bella Zurcher en Nancy Knaap!

De restauratie wordt uitgevoerd door Bella Zurcher en Nancy Knaap, twee etnograficarestauratoren. De term etnografica word gebruikt voor objecten afkomstig van bepaalde volkeren; aan een object kun je als het ware zien door welk volk het is voortgebracht. Dit geldt niet alleen voor volken uit verre landen maar ook voor westerse volken. Haar is een kwetsbaar en complex materiaal met specifieke eigenschappen - vooral wanneer het verstrengeld is met veel verschillende soorten materialen. Daarom heeft museumdirecteur Guus Sluiter voor dit werk deze twee specialisten in etnograficarestauratie gekozen die ervaring hebben met vergelijkbare objecten en uitdagingen.

Hoe zijn jullie restauratoren geworden en wat is
jullie ervaring tot nu toe?

Restaurator worden is een lang proces, vooral als je specialisme bij etnografische en organische materialen ligt. Hier was in het verleden geen opleiding voor in Nederland. Wij hebben vanuit onze eigen disciplines papier- en houtrestauratie, in 1997 een masterclass gevolgd bij de Amerikaanse objectrestaurator Ruth Norton. Daarna hebben we enkele jaren in een team onder haar leiding gewerkt bij Museum Volkenkunde te Leiden (nu Nationaal Museum voor Wereldculturen). Inmiddels werken we al meer dan 20 jaar als restaurator voor verschillende musea.

Waarom hebben jullie besloten om aan dit project
mee te werken?

We zijn door Guus Sluiter benaderd om het haarwerk in de vitrine te bekijken en een voorstel voor conservering en restauratie te maken. Het is een bijzonder object en we vinden het erg leuk om er nu aan te werken.

Wat zijn jullie doelen voor dit project?

We hebben een aantal doelen geformuleerd met het oog op de presentatie van het haarwerk in de vaste opstelling van Museum Tot Zover.

Rond het haarwerk in de vaas lagen veel losse bloemtakken, blaadjes en kraaltjes. We proberen te achterhalen of dit oorspronkelijk zo bedoeld was. Of maakten ze deel uit van het boeket en was het daardoor volumineuzer? Het zijden achterdoek vertoont gleeën (doorschemerende plekken) en winkelhaken. Het fineer van de antieke vitrinekast is op veel plaatsen los. Om de conservering en restauratie verantwoord te kunnen uitvoeren onderzoeken we de sluier van witte aanslag die over het hele haarwerk ligt. Is het schimmel of een chemische neerslag of een combinatie van beiden?

Ook kijken we naar bloemharten met craquelé en blaadjes van haar door de microscoop en doen we testjes. Daarna zullen we de bloemtakken restaureren en terugplaatsen in de vaas en het fineer vastzetten op de vitrinekast. Het achterdoek wordt gerestaureerd door een textielrestaurator. Uiteindelijk worden alle onderdelen teruggeplaatst in de vitrine en zal het geheel in een geconditioneerde vitrine in het museum tentoongesteld worden.

Hoe vervoer je zo'n delicaat en waardevol object? Met grote zorgvuldigheid!

Op donderdag 25 november werd het haarboeket getransporteerd naar het atelier van Nancy Knaap in Zaandijk. Dit transport werd uitgevoerd door de gerenommeerde kunsttransporteur Hizkia Van Kralingen. Het vervoer is een riskante onderneming omdat het boeket gemakkelijk kan omvallen en het gevaar bestaat dat er haardelen loslaten. Gelukkig is Hizkia de beste in het vak en is met de restauratoren uitvoerig overlegd hoe het boeket tijdens het transport vastgezet moest worden.

Bekijk de Tiktok video hierlangs om te zien hoe het object veilig werd vervoerd.

Na de restauratie

Het haarboeket wordt na restauratie geplaatst in de nog te bouwen speciale vitrine. De vitrine is ontworpen en zal worden gebouwd door Jeroen Bijl. Naast het haarboeket zullen hierin ook andere kwetsbare herinneringswerken uit de negentiende eeuw tentoon worden gesteld. De afdeling educatie denkt na over begeleidende teksten en visuals. Want dankzij speurwerk van kunsthistorica Seya Dalderup weten we inmiddels meer over de familie wiens haar in het boeket is verwerkt.

De bouw van de nieuwe presentatie voor de haarwerken wordt mogelijk gemaakte dankzij bijdragen van Het Mondriaan Fonds en het Cultuurfonds. We zijn voor de vitrinebouw geadviseerd door Netty Wenderich van het Joods Cultureel Kwartier en Bart Ankersmit en Frank Ligterink van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed. Frank en Bart zullen de bouw ook begeleiden.

Vóór de zomer hopen we het gerestaureerde haarboeket en de nieuwe haarwerkvitrine te kunnen presenteren.

Dank

De restauratie van het haarboeket en de bouw van de nieuwe haarwerkvitrine zijn financieel mogelijk gemaakt met steun door:

• Mondriaan Fonds
• Het Cultuurfonds
• Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Vriendenloterij Restauratiefonds)