Detail van kunstwerk Somebody Left (2013) van Alicia Framis. Koffiekopje op sokkel, Collectie LAM. Foto: Peter Lange Detail van kunstwerk Somebody Left (2013) van Alicia Framis. Koffiekopje op sokkel, Collectie LAM. Foto: Peter Lange

Tot Zover

Koffie als bron van troost

Hoewel de media vooral aandacht hebben voor ‘gezellig borrelen’ en ‘het glas heffen’ als de nieuwe uitvaarttrend, blijft er veel te zeggen voor het traditionele bakje pleur. Wat leert de wetenschap ons over koffie als bron van troost?


Tekst: Laura Cramwinckel

Nog los van de uitvaart, zijn er maar weinig situaties die niet enorm verbeteren door koffie te drinken. Geen wonder dat koffie aan kop gaat als ultiem uitvaartdrankje. Wat zegt de wetenschap over de troostende werking van koffie?

Stimulerend middel

Warme dranken zoals koffie, thee en chocolademelk zijn lange tijd om hun medicinale werking gewaardeerd. Sinds de introductie van de koloniale koffieboon in de 18de eeuw werd het stimulerend effect van cafeïne op het gemoed beproefd. Een kop koffie bevat gemiddeld 140mg cafeïne en maakt direct opgewekt – zonder dronken te worden – wat een ideaal alternatief bleek voor alcoholhoudende drank die tot die tijd standaard bij uitvaarten geschonken werd.  Inmiddels stelt de voedingsleer dat de antioxidanten in koffie het immuunsysteem versterken én ontstekingen bestrijden. Een fijne bijwerking voor nabestaanden en mensen in rouw, die fysiek wat verzwakt zijn en pips de afscheidsdienst bijwonen.

Een veilig gevoel

Studies uit de klinische psychologie geven ook een verklaring voor koffie als bron van troost. ‘Herkenning en traditie spelen daarbij een grote rol’, aldus traumapsycholoog Andrea Shortland. We zijn gewend om koffie te drinken in sociale, familiaire omstandigheden. We zijn er zo bekend mee, een ‘bakkie doen’ ter ontspanning, dat zodra we een kopje dampende koffie aan onze lippen zetten er al automatisch een seintje naar ons brein gaat: ‘ik ben oké, ik ben veilig.’ Smaak en reuk bereiken het veiligheidscentrum in ons brein veel sneller dan woorden. Dus het vertrouwde drankje stelt ons veilig nog voordat we er bewust van zijn. De dood is een inherent ‘onveilige’ situatie, dan blijkt koffie een welkome vertrooster.

Meer vertrouwen en empathie

Daarnaast zijn er studies waaruit blijkt dat de consumptie van hete, warme dranken bevorderlijker is voor omgangsnormen en relatievorming dan koude dranken. Yale onderzoekers ontdekten dat mensen die een warme drank vasthielden meer empathie, vertrouwen en compassie met anderen hadden. We zijn zelfs sneller bereid iets voor de ander te doen met een warm drankje in de hand. Dat is helemaal een prettige bijvangst bij een begrafenis. Dus: laat die champagne voortaan maar in de koeling staan. 

Elke twee maanden interviewt Laura Cramwinckel, projectleider Funeraire Academie, een Nederlandse of buitenlandse doodsonderzoeker over zijn of haar vakgebied. De tekst verschijnt tevens in de rubriek Funerair Onderzoek van Brancheblad Uitvaartzorg.


Academic Death Quotes

 ‘Onze hersenen zijn dol op koffie. Alleen al de geur van koffie in een kamer geeft 90% van de mensen daar een gevoel van welzijn.’

Madzharov, Ye, Block and Morrin (2018) The impact of coffee-like scent on expectations and performance, Journal of Environmental Psychology, Vol 57,June 2018, p.83-86

“Het vasthouden van een warm drankje maakt je vriendelijker. Deelnemers die kort een kop hete (versus ijskoude) koffie vasthielden, beoordeelden een doelpersoon als iemand met een 'warmere' persoonlijkheid (vrijgevig, zorgzaam)"

Lawrence E. Williams en  John A. Bargh (2008) Experiencing Physical Warmth Promotes Interpersonal Warmth, Science, vol. 322, no. 5901 p. 606-607


Lees meer