© Bianca Sistermans
Tot Zover
Hier besta ik. In eenzaamheid gestorven.
In Nederland en België sterven jaarlijks tientallen mensen in volstrekte eenzaamheid. Een groep dichters schrijft speciaal voor deze eenzame overledenen een gedicht dat zij voordragen tijdens de uitvaart. Fotograaf Bianca Sistermans en schrijver Hester van Hasselt werden geraakt door het humane karakter van de eenzame uitvaart.
Het idee om een gedicht aan een eenzaam overledene te geven komt van Bart FM Droog - destijds stadsdichter van Groningen - die vindt dat we iemand niet stilletjes mogen begraven. Hij ziet poëzie als afscheidsritueel. Zorgvuldig gekozen woorden om het bestaan te bekrachtigen van iemand die anders ongezien zou verdwijnen.
De eenzame uitvaart
Aan iedere eenzame uitvaart kleeft een verhaal, waarvan vaak alleen het einde bekend is: de plaats van overlijden. Soms is er ook een naam, een woning of een buurman die iets kan vertellen. Het kleine beetje informatie dat de dichter van de gemeente krijgt, vormt een eerste aanknopingspunt voor het gedicht. Vaak gaat hij zelf nog op onderzoek uit: naar de plek des onheils, het huis waar iemand is overleden of een bocht in een gracht waar iemand uit het water is gehaald. Dan begint de dichter te schrijven. Een paar dagen zet hij alles aan de kant voor de eenzaam overledene. Tot slot draagt hij het gedicht op de crematie of begrafenis voor. De eenzame uitvaart legt de kwetsbaarheid van onze huidige samenleving bloot: de dood maakt genadeloos zichtbaar hoe groot eenzaamheid kan zijn. Uit recente cijfers blijkt dat eenzaamheid een groeiend probleem is dat we niet mogen onderschatten. Het bestaat ongezien in ons midden.
Over de tentoonstelling
In de tentoonstelling staan poëzie en fotografie centraal. ‘Hier besta ik’ maakt eenzaamheid niet alleen zichtbaar, maar laat ook zien hoe kunst in het algemeen - en poëzie en fotografie in het bijzonder - de pijnlijke plekken in ons bestaan weet aan te raken. Van Hasselt en Sistermans realiseerden zich het belang van dit dichtersinitiatief, dat verder reikt dan de individuele dode. Uiteindelijk gaat het erom hoe je als samenleving zorg draagt voor elkaar. Het comité van aanbeveling voor ‘Hier besta ik’ bestaat uit Gerdi Verbeet, Youp van ’t Hek, Humberto Tan en Eberhard van der Laan †.
Interventie
Willem de Kooning studenten exposeren
Tweedejaars advertising studenten van de Willem de Kooning academie bedachten verschillende nieuwe creatieve concepten rondom de tentoonstelling Hier besta ik. Een thema waarbij eenzaamheid centraal staat. Hoe breng je zo’n thema onder de aandacht?
Boek
Gelijktijdig met de opening van de tentoonstelling is het boek Hier besta ik. In eenzaamheid gestorven gepresenteerd. Hester van Hasselt en Bianca Sistermans. Afmetingen 2,5 cm x 24,7 cm x 17,5 cm 136 pagina’s. Vormgegeven door Berry van Gerwen. Uitgegeven door Querido, met ondersteuning van o.a. het AFK en het Nederlands Letterenfonds.
Het boek is voor €25 te koop in de museumwinkel.
Feiten over eenzaamheid
Wist jij de volgende feiten over eenzaamheid al?
- Meer dan een miljoen Nederlanders voelt zich sterk eenzaam.
- Er is een verschil tussen sociale eenzaamheid (minder contact met andere mensen dan gewenst) en emotionele eenzaamheid (kwaliteit van het contact met andere mensen is minder dan gewenst)
- Eenzaamheid komt net iets vaker voor bij mannen dan bij vrouwen
- Eenzaamheid komt voor in alle leeftijden.